EFSANE BAŞPEHLİVAN KOCA YUSUF

Bulgaristan’ın Şumnu Bölgesi’ne bağlı Karalar (Çerna) Köyü’nde dünyaya gelmiştir. Babasının adı İsmail, annesinin adı Ayşe’dir. Doğum tarihi ile ilgili olarak 1857, 1858, 1865 veya 1866 tarihleri değişik yazarlar tarafından dile getirilmektedir. Araştırmacı Mecit Sağır da 1860 olarak kabul etmektedir.

Karalar Köyü’nün geçimi çiftçilik ve hayvancılığa dayanıyordu. Koca Yusuf, arkadaşları ve köyden mahallenin koyunları ile çıkar, akşama kadar güreş tutarlardı. Babası ve dedesi Yusuf’un ilk güreş ustaları oldu.
Koca Yusuf’un büyük bir pehlivan olmasına Yamak Abdullah’ın çok katkısı olmuştur. Koca Yusuf Edirne’ye Kırkpınar’da güreşmek için geldiğinde, hancı kendisine ilk ustasının kim olduğunu sorduğunda kendisi ilk ustasının Kel İsmail olduğunu söylemiştir.[1]

Güreşin efsanevi isimlerinden olan Yusuf, iri gövdesi, güreş becerisi, gücü ve sporcu ahlâkı ile “Koca” lakabını almıştır. Önceleri doğduğu köyden ötürü “Kararlı Yusuf”, sonra “Şumnulu Yusuf” olarak anılmış, 1896’dan itibaren çırağı “Erikli Mehmet”e “Küçük Yusuf” denilmeye başlanınca kendisine “Büyük Yusuf” denilmişti. Dünyada “Terrible Turk” (Korkunç Türk) olarak tanındı. Kendisinden sonra başka Türk güreşçiler de bu unvanı kullandılar.
1900 yılında Rıza Tevfik “Güreşte Avrupa Usulü ile Türk Usulü Arasındaki Fark ve Müşabehet” başlıklı yazısında kendisinden Koca Yusuf diye bahsedince yurtta bu isimle anılmaya başlanmıştır.

Kırkpınar Yağlı Güreşleri’ne ilk defa 1882 yılında Ortaköy’de katılmıştır. Büyük Orta boyda güreşe başlamış ancak sonraki turlarda başaltı boyunda güreştirilmiş ve birinci olmuştur. 1885 yılında Kırkpınar başpehlivanı olmuş; 1894 yılından itibaren Avrupa ve ABD’de devrin en ünlü güreşçileri ile güreşmiştir. 144 kilo sıkletindeki sporcu, 1.88 metre boyundaydı. ABD Turnesi’nden ülkesine dönerken bir gemi kazasında yaşamını yitirdi. [2]

KOCA YUSUF SPOR VE KÜLTÜR DERNEĞİ

Efsane Başpehlivan Koca Yusuf’u ölümsüzleştirmek, onun spor kültürü ve ahlakını günümüz güreşçilerine aşılamak ve sevdirmek; Türkiye ile Bulgaristan dostluk köprülerini kurmak ve onların ebedi olması için çalışmak, komşu ilişkilerini güçlendirmek ve pekiştirmek; gelecekte Türk ve Bulgar toplumların eğitim, kültür, siyaset, ekonomi ve spor alanlarında hep beraber aktif çalışmak; el ele balkanlarda önemli bir maddi ve manevi güç olmak ve dünyada önemli bir yer tutmak; diğer ülke ve milletlerle dostluk ve insani ilişkileri ile örnek olmak; gelecek nesillere insani değerler taşıyan varlıklar bırakmak amacıyla 6 Haziran 2013 günü kurulmuştur.

Derneğin ilk yönetim kurulunda Başkan olarak Balkan ve Milli Güreş Şampiyonu Arif Vasvi, Yönetim Kurulu Üyeleri olarak, Razgrat’tan Dünya üçüncüsü Gülhan Rufat, Ruhen Güreş Antrenörü Bayazit Kemal, Milli Güreş Şampiyonu Deçko İvanov Hristov, Şumnu Kültür Evi Başkanı Nurten Remzi, Koca Yusuf’un doğduğu Karalar Köyü Muhtarı İsmail Hilmiev Ebazerov, Sambo Sporu Milli Şampiyonu ve Güreş Kulübü Yöneticisi ve Antrenörü Ali Aliev Tarakçı, Hüsiet Hamidova Hilmieva ve Gülten İzedinova Recebova yer almıştır.

Derneğin yapmış olduğu girişimler neticesinde Geleneksel Koca Yusuf Yağlı Güreşleri 2012 yılından itibaren Karalar Köyü’nde düzenlenmektedir. Koca Yusuf’un yıkık olan evi’nin müze olarak hizmet vermesi için de yoğun çalışmalar yürütmüştür.

KOCA YUSUF HEYKELİ

Bulgaristan’ın Şumnu Bölgesi Hitrino (Şeytancık) Belediyesi meydanında heykeltıraş Behçet Danacı tarafından yapılan Koca Yusuf Heykeli, 4 m. yüksekliğinde, 8 ton ağırlığındadır. Heykel 12 Temmuz 2011 günü düzenlenen törenle Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Abdullah Gül tarafından açılmıştır.

450 KİLOLUK İDMAN TAŞI

 Yusuf bir gün Şeytancık’tan Karalar (Çerna) Köyü’ne gelirken çukur etkinlik denen yerde dev bir taş bulur. Bunu öküz arabasına yükler. Yolda taş arabayı kırar ve yola düşer. Yusuf, taşı 800 metrelik yolu yuvarlayarak eve getirir.

Koca Yusuf’un idman yaptığı iddia edilen taş, 2009’da Koca Yusuf’un evi yanınca yeni yapılan düzenlemeyle Koca Yusuf için yapılan anıtın yanına nakledilmiştir.

KOCA YUSUF MÜZE EVİNİN YAPIMI VE TEMEL ATMA TÖRENİ

Bulgaristan’ın Deliorman Bölgesi’ndeki Şumnu iline bağlı Çerna (Karalar) Köyü’nde bulunan ünlü pehlivan Koca Yusuf’un (1857-1898) yaşadığı ev, restore edilerek müzeye dönüştürüldü.

2009 yılında çıkan yangın sonucunda sadece temel taşları kalan Koca Yusuf’un yaşadığı evin restorasyonu, başlangıçta Ceyhan Belediye Başkanı daha sonra da Adana Büyükşehir Belediye Başkanı olan Hüseyin Sözlü ile Akdeniz Balkan Türkleri Federasyonu’nun girişimleri ile gerçekleşmiştir. Restorasyonu ile ilgili finansal destek de bu kuruluşlar tarafından sağlanmıştır. Efsane Başpehlivan Koca Yusuf’un evinin müzeye dönüştürülmesi fikri Karalar Köyü’nde doğup büyüyen, araştırmacı yazar Mecit Sağır tarafından gündeme getirilmiştir. Adana Büyük Şehir Belediye Başkanı Hüseyin Sözlü, Karalar Köyü Muhtarı İsmail Hilmiev Ebazerov ve Koca Yusuf Spor ve Kültür Derneği Başkanı Arif Ahmed bu projenin gerçekleşmesi için büyük çaba harcamışlardır.

Restorasyon ile ilgili çalışmalar 2014 yılında temeli atılan bina bir yıl gibi kısa süre içinde tamamlanmıştır. Binanın inşaat çalışmalarının tamamlanmasının ardından müze olarak düzenlenmesine geçilmiş ve 7 Eylül 2015  tarihinde düzenlenen törenle müzenin açılışı yapılmıştır. Müze’nin tasarımı Evrim Grafik tarafından yapılmıştır. Müze açılış töreni Edirne Valisi Dursun Ali Şahin, Adana Büyükşehir Belediye Başkanı Hüseyin Sözlü, Hak ve Özgürlükler Hareketi Genel Başkanı Lütfi Mestan, Şeytancık Belediye Başkanı Nuriddin Basri İsmail, Belediye Başkan Yardımcısı İsmail Mustafa Ahmed, Meclis Başkanı Mustafa Mehmed Ahmed, Akdeniz Balkan Türkleri Federasyonu Başkanı Mükremin Duygun ile Bulgaristan ve Türkiye’den birçok bürokrat ve güreşseverin katılımıyla gerçekleşmiştir.

GELENEKSEL KOCA YUSUF YAĞLI GÜREŞLERİ

Koca Yusuf Spor ve Kültür Derneği tarafından Edirne Belediye Başkanlığı’nın da katkılarıyla Deliorman Bölgesi’nde yağlı güreşlerini canlandırmak amacıyla 30 Eylül 2012 tarihinde “Geleneksel Koca Yusuf Güreşleri” gerçekleştirilmeye başlanmıştır.

Güreşlerin başlama hikayesini Edirne Belediyesi çalışanı Selim Bilginkaya şöyle anlatmaktadır: “2012 yılında Bulgaristan Şumlu’dan Belediyemize gelen Arif Ahmed ve Kayalar Köyü Muhtarı İsmail Abazer bizlere Karalar Köyü’nün, cihan pehlivanı Koca Yusuf’un köyü olduğunu ve bu nedenle de Koca Yusuf adına bölgede güreşler yapmayı düşündüklerini, Kırkpınar Yağlı Güreşlerini düzenleyen Edirne Belediyesi’nden de güreşlerin organizasyonu konusunda destek istediklerini bildirdi. Bizde bu heyecanla oluşturulan bir heyet ile birlikte soluğu Deliorman Bölgesi ‘nde aldık. Yapmış olduğumuz incelemelerde Karalar Köyü merası gezildi ve uygun bir alan bulundu. Ancak alanın sert bir zemin oluşu, sarp sarı kurumuş otların merayı sarması, merada gölge bir alanın bulunmayışı, suyun olmayışı ve köye biraz uzak oluşu bizleri düşündürmekteydi.   Ancak köy muhtarı İsmail Abazer, tüm bu olumsuzluklara karşı, ben buraya su getirip, güreş yapılabilecek bir çim alanı yetiştirebilirim. Etrafını da tribünlerle donatır, hatta pehlivanlar için de giyinme yeri yapabilirim.  Bir süre sonra Karalar Köyü muhtarı İsmail Bey bizi arayarak, bizlerin tekrar köye gelmemizi ve desteğe ihtiyaçları olduğunu söyledi. Türkiye Güreş Federasyonu Yağlı Güreş Yürütme Kurulu Üyesi ve Edirne Belediyesi Kırkpınar Koordinatörü İbrahim Doğan ile birlikte tekrar köye gittiğimizde bizim belirlediğimiz alanın yemyeşil, etrafının çevrilmiş olduğunu ve suyun alana getirildiğini görerek şaşkınlığımızı gizleyemedik. İki ay gibi kısa sürede belirlenen alan standartlara uygun yağlı güreş sahası haline getirilmişti. Sahanın uygun hale getirilmesinden sonra, güreşin gerçekleşebilmesi için gerekli cazgır, hakem, yağ, davul ve zurna, pehlivan vb. unsurlar Edirne Belediye Başkanlığı’nca organizasyonu yapılarak 30 Eylül 2012 tarihinde Koca Yusuf anısına birinci Koca Yusuf Yağlı Güreşleri’nin açılışı gerçekleşmiş oldu.”

2012 yılından itibaren düzenlenmeye başlayan güreşlere, Türkiye’den çok sayıda kurum ve kişi katılmaktadır. 2012 yılında ilk defa düzenlenen Koca Yusuf Yağlı Güreşlerinin  ilk Başpehlivanı Asil Çelik olmuştur.

Efsane Başpehlivan Koca Yusuf’un doğduğu ve büyüğü yer olan ve bugün Bulgaristan’ın sınırları içinde yer alan Şumlu Bölgesi Şeytancık ve Karalar Köyü’nün turizm acenteleri tarafından muhakkak kültür turları listelerine almaları gerekmektedir. Bu gerçekleştiğinde, Koca Yusuf Müzesi, Koca Yusuf Heykeli ile her yıl düzenlenen Koca Yusuf Yağlı Güreşleri misafirleriyle buluşmuş olacaktır. Bu çalışmaların gerçekleşmesini sağlayan başta Köy Muhtarı İsmail Abazer ile Dernek Başkanı Arif Ahmed olmak üzere tüm emeği geçenleri kutluyor, bu geleneğin yaşatılmasını diliyorum.

Fotoğraflar: Selim Bilginkaya

Kaynakçalar:

[1] Sağır Mecit (2012) Koca Yusuf, Ekrem Matbaası, Ankara, s.95

[2] http://www.tgf.gov.tr/wp-content/uploads/2013/11/kocayusuf.pdf