15 Ocak 2023 Pazar günü yayımlamış olduğum “Edirne’nin Bekçisi miyiz? Yoksa Sahibi mi?” başlıklı yazım da Edirne’nin şehir tarihinde yer alan Balaban Paşa Mescidi ve Balaban Paşa hakkında bilgi vermiş ve bugün Edirne Belediyesi Türk Kültürü El Sanatları Üretim ve Geliştirme Merkezi (Eski Elektrik Fabrikası) bahçesine yapılmakta olan Balaban Paşa Mescidini tarihi belgeler ışığında hangi mahalle ve sokakta yer aldığını açıklamıştım.

Öncelikle şunu belirtmek gerekirse, 22 Kasım 2016 tarihinde Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nca alınan Danıştay kararları Bülent Gençer Vakfı’nca tekrar Koruma Bölge Kurulu gündemine getirilmiş ve Koruma Bölge Kurulu’nca yapılmakta olan restorasyonun devamına yalnızca çevre düzenlemesi projesinin durdurulmasına, tarihsel mezarlık vasfı dikkate alınarak yeniden hazırlanmasına, Tatarhaniler Mezarlığı Koruma Alanı Sınırı’nın plana işlenmesine karar verilmişti.[1] Yeniden hazırlanın plan 2 Şubat 2017 tarihinde onaylanarak plana işlendiğini de unutmayalım.

İstanbul Çevre, Kültür ve Tarihi Eserleri Koruma Derneği 18.06.2019 tarih ve 65 sayılı yazılarıyla Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na başvurarak Edirne Balaban Paşa Cami’nin tescil edilmesini istiyor.

Derneğin bu talebini görüşmek üzere Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 08.06.2020 tarihinde toplanmıştır. Kurul yapmış olduğu 339 nolu toplantısında; “Edirne İli, Merkez İlçesi, Fındıkfakih Mahallesi, 519 ada 26 parsel ve yolda (Ahmet Yekta Sokak) yer alan, Kurulun 05.10.2007 tarih ve 1632 sayılı kararı ile uygun bulunan 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı İmar Planında Kentsel Sit etkileme geçiş bölgesinde kalan, şahıs mülkiyetine kayıtlı, arsa vasıflı, günümüzde mevcut olmayan Balaban Paşa Mescidi’nin Edirne Belediye Başkanlığı’nın 10.01.2020 tarih ve E.514209 sayılı kurum görüşü ile uzmanın 19.03.2020 tarih ve E.140831 sayılı raporu ve dosyasının incelenmesi sonucunda; yapının tescil edilmesine ve 1.grup yapı olarak belirlenmesine karar vermiştir.[2]

Şimdi Balaban Paşa Mescidi’nin tescil edildiği alan aşağıda linkte fotoğraflarda da göreceğiniz gibi Edirne Şehir Stadyumunun arkasında Köprübaşı Caddesi üzerinde Ahmet Yekta Sokak girişinin sol tarafından kalan (Mor Evin yanında) arsa içindedir. Balaban Paşa Mescidine ait harita ve fotoğraflardan oluşan görseller link’e tıkladığınızda görülecektir.

Üç bölümden oluşan ve 1918 yılına ait olan Edirne Haritasında[3] Edirne Balaban Paşa Cami’nin yeri işaretlidir. Biz de harita üzerindeki bu yeri kırmızı renkle belirledik. Yine haritanın sol üst köşesinde yer alan ve 26 no ile işaretli olan yer de bugün Elektrik fabrikası bahçesinde Balaban Paşa Mescidinin yapıldığı alandır. Haritada da görüleceği gibi burası iskele olarak harita da yer almaktadır. Biz de bu alanı mavi renk ile işaretledik.[4]

Balaban Paşa Mescidini tescil edilmesini isteyen İstanbul Çevre, Kültür ve Tarihi Eserleri Koruma Derneği de, tarihi eserlerin yaşamasına ve yeni eserlerin ortaya çıkmasına katkıda bulunmak; çevrenin geçmişten miras değil, geleceğe emanet olduğu şuurunun oluşmasına, doğal dengenin korunmasına katkıda bulunmak amacıyla 2007 yılında kuruluyor.  Dernek, 2019 ve 2020 yılları arasında Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na 30’a yakın eserin tescil edilmesi için başvuruyor. Başvurulan mimari eserler 14. ve 15. yüzyılda yapılmış günümüzde hiçbir kalıntısı kalmamış, arsası satılmış veya üzerinde bina, boş arsa olan yerler olduğu görülüyor. Derneğin 2019-2020 yılları arasında kurula yapmış olduğu talepler sonucunda Edirne’nin şehir tarihinde yaşamış 20 cami ve mescid’nin tescili kurul tarafından yapılarak kayıt altına alındığı derneğin sitesinde yer almaktadır. [5]

Tüm bu bilgi ve belgeler ortadayken Balaban Paşa Mescidi neden tescil edildiği arsa içinde değil de farklı bir alana inşa edilmektedir? Bu alana yapılan inşaat kaçak mıdır? Eğer kaçak ise ilgili kurum ve kuruluşlar buna neden engel olmuyor? Bunları bilemiyorum. Bu görevin de, kentimizin araştırmacı gazetecilerine, kurum ve kuruluşları ile sivil toplum örgütlerine, Edirne’nin başta AK Parti ve diğer parti temsilcilerinin sorumluluğunda olduğunu düşünüyorum.

Edirne’nin dört bir köşesinde yer alan tarihi, mimari eserleri ile kültürel-sanatsal değerlerinin hepsi kıymetli ve değerlidir. Bu eserlerimizin restorasyon, onarım ve inşa işlemleri önceliğinin temelleri ve kalıntıları bulunan yıkılmaya yüz tutmuş harap halde bekleyen eserlerimize harcanması daha kıymetli olmaz mı?

Bugüne kadar yapmış olduğum çalışmalarımda tek amacım bilgi dağarcığında biriktirdiğim verilerle Edirne’nin tarihi, kültürel ve sanatsal değerlerini topluma aktarmak ve halkımızın bilgilenmesini sağlamaktır.

Yayınlamış olduğum Balaban Paşa Mescidi ile ilgili bu yazılar da bir belge niteliğindedir. Edirne tarihi, mimari eserleri, kültür ve sanat değerleriyle paha biçilmez değerdedir.

Tekrar ediyorum. Bu kentin gerçek sahibi Halktır. Biz kentimize sahip çıkacağız. Kentimizin bekçisi değil sahibi olacağız.

Saygılarımla

Not: Bu konu ile ilgili yazdığım ikinci yazıyı okumak için tıklayınız.

Kaynakçalar:

[1] Edirne Belediye Başkanlığı (2017) Gürkan Belgelerle Konuştu, 14.03.2017 (https://www.edirne.bel.tr/icerik/gurkan-belgelerle-konustu) Erişim Tarihi: 9 Ocak 2023

[2] T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2020) T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü tescil kararları, Haziran 2020, (https://korumakurullari. ktb.gov.tr/Eklenti /73464, 22002621pdf.pdf?0) Erişim Tarihi: 9 Ocak 2023

[3] Dündar, Abdulkadir (2007) Edirne şehri ve tarihi eserleri (1918 yılına ait bir haritaya göre), Dini araştırmalar dergisi, Mayıs-Ağustos 2007, cilt:10, Sayı:28, ss.;119-140

[4] 1918 yılına ait Edirne harita planı.

[5] İstanbul Çevre, Kültür ve Tarihi Eserleri Koruma Derneği (2023) Edirne kayıp eserler ve tescil edilenler ( https://isted.org.tr/upload-file/edirne-kayip-eserler-ve-tescil-edilenler.pdf) Erişim Tarihi:9 Ocak 2023