PROJE KONUSU İLE İLGİLİ GENEL BİLGİ

İlkel toplumlarda insanlar, yaşamlarını sürdürmek için doğanın verdiğiyle yetinmek zorunda kalırken, tarım toplumu ile birlikte insanoğlu toprağı keşfetmiş ve ekip biçmeyi öğrenmiştir.

Bu bağlam da, yazının icadı ve kâğıdın bulunuşuyla birlikte matbaanın çoğaltılabilme özelliği insanoğlunun hayatta kalma ve varlığını sürdürme savaşındaki başarısını, kültürel bir varlık oluşuna, yani yaşayarak öğrendiklerini kültüründe saklayıp yeni kuşaklara aktarma yeteneği ile iletişim becerisine dönüşmesini sağlamıştır.

Bu başarıyla insan, biyolojik uyum gücüyle değil, kültürüyle dünyaya egemen olmayı ve varlığını kültürüyle sürdürerek yaşamayı başarmıştır.

Tarihsel süreç içerisinde yaşam merkezlerini kurmak için dünyanın herhangi bir bölgesinden göçmen olarak yola çıkıp, bilmedikleri topraklarda kentlerini kuran insanoğlu, kurdukları bu kentlerde birlikte yaşamayı öğrenirken, kentlerinin kuruluşu ve gelişimi ile kendilerinin yaşam geçmişlerini sözlü veya yazılı kültür öğeleri aracılığıyla önceleri kil tabletlerinde daha sonraki süreç de papirüslerde saklamış, kâğıdın ve matbaanın icâd edilmesiyle birlikte yazılı kaynaklarda çoğaltarak bugünlere taşımıştır.

Şehirler, bir toplumda meydana gelen sosyal, siyasi, ekonomik ve idari alandaki değişikliklerin en önemli tanıklarıdır. Hatta şehirler, yaşanılan coğrafyanın hafızası gibidir.

21. yüzyılın başlarında yaşanılan değişimlerle birlikte dünya yeni bir arayışlara dolayısıyla dönüşü olmayan sıkıntılara düştüğünde, “doğa-tarih-kültür anımsanmaya”, kentlerin kimlikleri gündem oluşturmaya başlamıştır.

Edirne kenti tarihi süreç içinde birçok medeniyete ev sahipliği yapmanın ötesinde Osmanlı İmparatorluğuna da 88 yıl başkentlik yapmış kadim bir kenttir.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde yazılan ilk şehir tarihi kitabının bu kadim kent Edirne’nin tarihi ile ilgili yazılması, Edirne’nin şehir tarihi açısından değerini daha da ortaya çıkarmaktadır.

Edirneli müderris Abdurrahman Hibri tarafından 1636-1637 yıllarında kaleme alınan “Enis’ül Müsamirin” adlı kitap, kentin 1360-1650 dönemin şehir tarihini, mimari ve topografik durumu ile birlikte şehirde o dönem görev yapan kadı ve müderrisler hakkında da bilgi vermektedir.

Bu değerli eser hocamız Yrd. Doç. Dr. Ratip Kazancıgil tarafından günümüz alfabesine çevrilerek Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi tarafından birinci baskısı yapılmıştır. Daha sonra da Edirne Valiliğince ikinci baskısı yapılmıştır.

Edirne şehir tarihini içeren bu tarihi eseri bundan sonra diğer tarihçilerin yazdığı eserler izlemiştir.

Edirne’nin Şehir Tarihçileri ve Eserlerini anlatan bir kitap Ender Bilar tarafından kaleme alınmış Hiperyayınları tarafından 2019 yılında “Edirne Şehir Tarihçileri ve Eserleri” adıyla yayımlanmıştır.

Projenin uygulanmasında temel kaynak bu eser olacaktır.

ŞEHİR TARİHÇİLİĞİ

Tarih bilimi, tarih olaylarının zaman sırasına göre yazılmış bulunduğu dönemi geride bırakmış, günümüzde siyasi, iktisadi, kültür, eğitim, sağlık, tıp tarihi, sanat tarihi ve benzerleri gibi branşlara ayrılmıştır.

Bu arada bir de “Şehir Tarihçiliği” vardır ki, bu dal söz konusu edeceği şehrin geçmişte ve günümüzde içinde yaşayan toplumun özelliklerini belirleyen şehre ışık, koku, renk, espri veren kişi ve olayları ayrıntıları ile anlatan bir branştır.

Tarihçi, yüzünü geçmiş zamana çevirmiş, geçmiş zamanda gerçekleşmiş olan olay ve olgularla uğraşan kişi olup geçmişi bugünle bağlantılı olarak kavrayıp yeni sorularla olgu ve bilgileri sürekli güncelleştirmektedir.

Tarihçi bu üstlendiği görevi başarabilmesi için geçmişi araştırabilecek bilgi ve becerilere sahip olması, yabancı, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti arşivlerinde gerekli araştırma ve inceleme yapabilecek yeteneğe sahip olması gerekmektedir.

Edirne şehir tarihçiliğine belgeleriyle ışık tutmuş ve yazdığı eserleri veya Edirne’ye yapmış oldukları çok özel hizmetleri bulunan kimseler yapmış olduğumuz çalışmalarla belirlenmiş ve bu projeye alınmıştır.

Edirne şehir tarihinde yazılan ilk kitabın yazarı bu projenin başlangıç noktası seçilmiş olup listenin başına Abdurrahman Hibri konulmuştur. Ve projenin sonunda da Dr. Ratip Kazancıgil yer almıştır. Bu iki tarihçinin arasına girebilecek şehir tarihçileri projemizin isimlerini oluşturmuştur.

Projeye alınan şehir tarihçilerinin isimleri aşağıda çıkarmıştır.

ABDURRAHMAN HİBRÎ

AHMET BÂDİ EFENDİ

AHMET KORKUT

AHMET SÜHEYL ÜNVER (ORD.PROF.DR.)

BEŞİR ÇELEBİ

EVLİYA ÇELEBİ

LADY MONTAGU

M.TAYYİB GÖKBİLGİN (PROF.)

MUSTAFA ŞEVKET DAĞDEVİREN

OKTAY ASLANAPA (PROF.DR.)

OSMAN NURİ PEREMECİ

ÖRFÎ MAHMUD AĞA

RAKIM ERTÜR

RATİP KAZANCIGİL (YRD.DOÇ.DR.)

TOSYAVİZÂDE RİFAT OSMAN (DR.)

PROJENİN UYGULANACAĞI ALAN

PROJE İLE İLGİLİ YAPILACAK ÇALIŞMALAR

1-      “Edirne Şehir Tarihçileri Parkı”na giriş, ormanın doğal yapısına uygun olarak tasarlanan “Edirne Kültür Yolu”nun başlangıç noktasıyla sağlanacaktır. (Ek:1 de bir örnek yer almaktadır.)

2-      “Edirne Kültür Yolu”nun girişinden itibaren yol kenarında ve “Edirne Şehir Tarihçileri Parkı” alanı içinde Edirne’ye özgün endemik (Edirne Gülü, Edirne Sümbülü vb.) bitkiler yer alacaktır.

3-      Belirlenen park alanı içinde “Edirne Şehir Tarihçileri”nin her biri için nokta yerler belirlenecektir.

4-      Fotoğrafları var olan her bir şehir tarihçisinin büstü yapılıp belirlenen yerlere konulacaktır.

5-      Büst hazırlanan bir kaidenin üzerine konulacaktır.

6-      Hazırlanacak olan kaidenin üzerine de tarihçinin kısa biyografisi yer alacaktır. Büstün yanına da tarihçinin kitaplarının kapak fotoğraflarının yer aldığı bir pano konacaktır.

7-      Her bir büstün yanında oturma bankları olacak. Oturma banklarının yanında camekânlı PVC den yapılmış Ek:2 de görüldüğü gibi ayaklı küçük kütüphane rafları yer alacaktır.

8-      Kütüphane dolabının yan tarafına da karekod konulacaktır. Karekod uygulamasıyla Edirne ile ilgili hazırlanmış WEB sitesine bağlantı sağlanacaktır.

9-      E-Kitap uygulamaları üzerinden de şehir tarihçilerinin eserlerine ve Edirne ile ilgili yayımlanmış ve telif hakları çerçevesinde gerekli izinleri alınmış kitap, makale vd. yayınlara ulaşım imkânı yaratılabilir.

10-  Şehir tarihçilerinin sıralaması yaşadıkları dönemlere göre sıralanacak olup ilk sırada Abdurrahman Hibri, son sırada da Dr. Ratip Kazancıgil olacak şekilde sıralanacaktır.

11-  Park alanında belirlenen her bir nokta da tarihçinin büstü, bilgi panosu yer alacaktır.

12-  Ayaklı kitap rafları şehir tarihçilerinin eser sayılarına göre park alanı içinde yeterli sayıda yer alacaktır.

13-  Ender Bilar tarafından kaleme alınan ve uluslararası yayınevi hiperyayın tarafında birinci baskısı yapılan “Edirne Şehir Tarihçileri ve Eserleri” adlı kitabın ikinci baskısının yapılıp halkımıza ücretsiz dağıtılması ve okuma yerlerindeki raflara konulması sağlanmalıdır.

PROJE UYGULAMASINDA KULLANILACAK SÖZLER

Park alanı içinde aşağıda başta Türkiye Cumhuriyeti’nin Kurucusu Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere Edirneli tarihçi ve bilim insanlarının tarih ve Edirne ile ilgili söyledikleri özlü sözler aşağıya çıkartılmıştır. Bu sözler yapılacak araştırmalarla çoğaltılabilecektir.

1-    “Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir. Yazan yapana sadık kalmazsa değişmeyen hakikat, insanlığı şaşırtacak bir hâl alır.” (1931) M. Kemal Atatürk

2-    Şu Edirne’den zor ayrılacağım galiba! Benim topraklarım burada daha doğrusu ben burada toprak olacağım. 18 Şubat 1927

3-    Tahassürüm yalnız insanlara değil, onların yaşadığı yerlere de, mesela şu Edirne’ye ne kadar müteessirim. 22 Temmuz 1959, Dr.A. Süheyl Ünver

4-    “Her Şey Biter, Edirne Bitmez.”

5-    Edirne’yi tanıyıp da sevmemek ve sevip de âşık olmamak mümkün değildir. Edirne, Kendisini Kendine “Âşık” Eden Bir Şehirdir.” Dr.Ratip Kazancıgil

6-    “Edirne Memleket Değil, Tarih Kitabıdır”. Hasan Rıza

7-    “Edirne sanki bir şehir değil, uzak ve yakın tarihimizin ortasına dikilmiş bir bengütaştır.” 25.11.1934,  Yunus Nadi Abalıoğlu

8-    “Edirne; tarih içinde tarih,  vatan içinde vatandır. Edirnesiz  bir Türk vatanı hiç bir zaman tam bir vatan sayılamaz”. 15 Aralık 1948,  Uluğ Turanlıoğlu,

Ender BİLAR